Раштавӑн 18-мӗшӗнче чыслав пулмасть!!! 2010 ҫулхи кӑрлач уйӑхӗнче иртӗ!!! Хӑш кун пулассине пӗлсенех пӗлтерӗпӗр.
Раштавӑн 18-мӗшӗнче «Халап хапха тӑрринче» литература ӑмӑртӑвӗн ҫӗнтерӳҫисене чыслӑпӑр!
Чыслав Чӑваш Республикин вӗренӳ институтӗнче иртӗ, пуҫламӑшӗ 10 сехетре.
Тӗлпулу программи:
1 пай — Ҫыравҫӑсен сӑмахӗ.
Чӑваш Республикин писателӗсен союзӗн ӗҫӗ-хӗлӗ. Юхма Мишши тухса калаҫать.
2 пай — Интернет олимпиадӑпа конкурса хутшӑннӑ шкул ачисене чыслани.
Пултарулӑх конкурсӗсен вӗренӳпе воспитанири пӗлтерӗшӗ. Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗ Ю.М. Виноградовӑн сӑмахӗ.
Шкул ачисен пурнӑҫӗпе Тӗнче тетелӗ хушшинчи ҫыхӑну. Н.А. Плотниковӑн сӑмахӗ.
«Халап хапха тӑрринче» литература ӑмӑртӑвӗн пӗтӗмлетӗвне тума вӑхӑт ҫитрӗ.
Пурӗ 73 хайлав йышӑнтӑмӑр. Ярса парасса ытларах та ярса панӑччӗ ӗнтӗ, анчах та хӑшӗ-пӗрисене йышӑнма май килмерӗ. Хайлавсене йышӑннӑ май ҫакӑ сисӗнчӗ — конкурс положенине чылайӑшӗ тимлӗн вуламан. Ӑмӑртун йӗрки-шывӗ тӑрӑх пирӗн пата хайлавне кӑна мар, халапне те ярса памалллаччӗ. Хӑшӗ-пӗри кун пирки манса кайнӑ. Йышӑннисен шучӗ ытла та сахалланса каясран ҫӑлкуҫне те пулин кӑтартнисене пурне те йышӑнтӑмӑр.
Йышӑннӑ хайлавсенчен 6 ушкӑн йӗркелерӗмӗр. Хӑш-пӗр ушкӑнра сӑвӑ сахал ярса панӑран вӗсене ыттисемпе пӗрлештертӗмӗр. Вырӑнсене ҫапла уйӑртӑмӑр:
* 1 вырӑн. Дарья Мидукова ҫырнӑ «Иртни...» сӑвӑ. Ҫӗмӗрле районӗ, Хутарти И.Н. Ульянов ячӗллӗ гимнази.
* 2 вырӑн. Надежда Сергеева ҫырнӑ «Пырса курӑр манӑн ялӑма» очерк. Сӗнтӗрвӑрри хули, Атӑлҫи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкул.
* 2 вырӑн.
Ӗнер Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн ларӑвӗ иртрӗ. Ларӑва пухӑннисем темиҫе ыйтӑва пӑхса тухрӗҫ. Вӗрентӳ институчӗн чӑваш чӗлхепе литератупа кафедрӑн пуҫлӑхӗ Ю. Виноградов шкулта чӑваш чӗлхипе литературӑна вӗрентнӗ чухне усӑ курӑнакан терминсене пӗрпеклетес ыйтупа тухса калаҫрӗ. Ҫавӑн пекех Г. Дегтярёв Шупашкарти урам ячӗсемпе чарӑнусен ячӗсене пӗрешкел куҫарасси пирки каларӗ. Комиссийӗн пур пайташӗ те вӗсем хатӗрленӗ материала ҫирӗплетме килӗшмерӗ — ӗҫе тӗплӗрех хатӗрлеме эксперт ушкӑнӗсене йӗркелеме йышӑнчӗ.
Сайт пирки те сӑмах пуҫарчӗҫ. Комисси пайташӗсем сайтри сарӑм пирки информацие кашни шайри пуҫлӑха ҫити ҫитерме йышӑнчӗҫ. Ку ӗҫе МИХсене те явӑҫтарма шутларӗҫ.
Комисси сайчӗ: http://comissi.chv.su
Ыран, раштавӑн 3-мӗшӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗн ларӑвӗ иртӗ.
Малтан «Наци культури тата словарь ӗҫӗ. Чӑваш лексикогрфийӗн ҫивӗч ыйтӑвӗсем» ятлӑ ҫавра сӗтел иртӗ. Вӑл 15 сехетре пуҫланӗ. Ун хыҫҫӑн вара комисси ларӑвӗ пуҫланӗ.
Чӑваш чӗлхин пӗрлехи комиссийӗ ку ларура ҫак ыйтусене пӑхса тухма палӑртнӑ:
1. Шкулти вӗренӳ кӗнекесенче чӑваш чӗлхипе сӑмахлӑх терминӗсене йӗркене кӗртесси (яваплисем – ЧРВИ, Виноградов Ю.М.).
2. Хула урамӗн тата транспорт чарӑнӑвӗн ячӗсене ҫирӗплетни (яваплисем — ЧПГӐИ, Дегтярёв Г.А.; ЧНК, Абрамов В.А.).
Ыран, календарьпе хӗл ларнӑ кун, Шупашкарти пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан 1-мӗш пуҫламӑш шкулта «Тӑван чӗлхене вӗрентме тата сарма пулӑшакан ҫӗнӗ ӑслайсем» (Новые подходы к преподаванию и популяризации родного языка) ятлӑ семинар иртӗ. Вӑл 12 сехет ҫурӑра пуҫланӗ. Семинара йӗркелекенсем: Чӑваш Республикин вӗрунӳпе ҫамрӑксен политикин министерстви тата «Ӑнӑҫу тумалли чӗлхе» (Язык для успеха) ятлӑ ют чӗлхесем вӗрентекен шкул.
Пурӗ 4 семинар ирттерме палӑртнӑ. Ыранхи — пӗрремеш пулӗ. Семинарта чӑваш чӗлхи вӗрентекенӗсене хальхи вӑхӑтра тӑван чӗлхене епле вӗрентмелли тата ӑна ачасем хушшинче сарма пулӑшакан мелсемпе паллаштарӗҫ. Ют ҫӗршыври опыт пирки каласа парӗҫ. С.Г. Ефимова уҫӑ урок ирттерӗ, ӑна сӳтсе явӗҫ.
Семинарсем тӳлевсӗр. 1-мӗш шкул адресӗ: Ярославль урамӗ, 52 ҫурт. Транспорт ҫинчен «Республика лапамӗ» чарӑнура тухмалла.
Ыран чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Трактор тӑвакансен культура керменӗнче чӑваш чӗлхин вырсарни шкулӗ ӗҫлеме пуҫлӗ, пӗрремӗш уроксем иртӗҫ. Ача-пӑча академийӗн студинче, 263 пӳлӗмре, ирттерме палӑртнӑ. 10 сехетре пуҫланать.
Ку шкул 3-9 ҫулхи хула ачисем валли уҫӑлӗ. Унта ачасене тӗрлӗ меслетсене усӑ курса (тӗслӗхрен, вӑйӑ мелӗсемпе) чӑвашла вӗрентӗҫ. Шкула йӗркелекенсем уроксене кашни вырсарникун ирттерме палӑртаҫҫӗ.
Красноармейски иккӗмӗш шкулӗнче чӑвашсен кӑвар чӗреллӗ поэчӗ Ҫеҫпӗл Мишши ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнине чыслӑн уявларӗҫ. Уяв шкул дирекцийӗ ҫирӗплетнӗ ятарлӑ план тӑрӑх пулса пычӗ. Чи малтанах чӑваш чӗлхи тата литератури вӗрентекенсем кашни класрах Ҫеҫпӗл Мишши пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-хӗлне халалланӑ мультимедиллӗ урок презентацисем ирттерчӗҫ. Уроксенче вӗрентекенсем ҫамрӑк Мишшан пултаруллӑ енӗсене туллин ҫутатса пама тӑрӑшрӗҫ, чӑваш поэзине ҫӗнӗ сӗм кӗртнӗ ҫыравҫӑн кун-ҫулне тишкерчӗҫ, ачасен кӑмӑл-сипетне поэтӑн асап-нушаллӑ пурнӑҫӗн тӗслӗхӗпе хавхалантарма май тупрӗҫ.
Уйрамах класс тулашӗнче чылай ӗҫ туса ирттерчӗҫ вӗрентекенсемпе вӗренекенсем. Хамӑр районта иртекен "Ҫеҫпӗл — пирӗн чӗрере" сочиненисен конкурсне хутшӑнса ачасем килте сочиненисем хайларӗҫ. Вӗсенчен чи лайӑххисене суйласа илсе ҫак конкурс жюрине тӑратрӗҫ. 9-мӗш "б" класра вӗренекен Алексей Михайловӑн сочиненийӗ 2-мӗш вырӑн, Николай Марковӑн — 2-мӗш вырӑн, 7-мӗш "а" класра вӗренекен Анастасия Ивановӑн сочиненийӗ вара 3-мӗш вырӑн ҫӗнсе илме пултарчӗҫ.
Берлинти ирӗклӗ университетри Тюркологи институтӗнче студентсем чӑваш чӗлхине ӑса хываҫҫӗ. Хальлӗхе вӗсем пиллӗкӗн. Раҫҫейрен килнӗ пӗр студент та ҫук. Ҫак ӗҫе Клаус Шёниг доктор, профессор илсе пырать. Чӑваш сӑмахӗсене латин саспаллисемпе ҫырнӑ кӗнекепе вӗренеҫҫӗ. Чӑваш чӗлхипе усӑ курса тӗрӗк чӗлхисен историйӗпе наука ӗҫӗсем ҫыракансем те пур. Темиҫе ҫул каялла пӗр студентка чӑваш чӗлхине лайӑхрах вӗренес тесе Шупашкара та кайса килнӗ.
Шёниг доктор Берлинти ирӗклӗ университетри Тюркологи институчӗпе Чӑваш Республикинчи аслӑ вӗренӳ заведенийӗсем малашне ҫыхӑнусем йӗркелесен питӗ лайӑх пулӗччӗ тесе шутлать.
Ҫакӑн пирки Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫат редакцине Кёльн хулинчи хаҫат редакцийӗнче стажировка иртекен чӑваш хӗрӗ Наталия Лазарева ҫырса пӗлтерчӗ.
Хыпар ҫӑлкуҫӗ: «Канаш» хаҫат, Чӗмпӗр хули
Пушкӑрт халӑх сӑмахлӑхӗн ахах-мерченӗпе — «Урал батыр» эпоспа — халӗ чӑвашсем те киленме пултараҫҫӗ. Ӑна Ӗпхӳ хулинчи П.М.Миронов ячӗллӗ чӑваш вырсарни шкулӗн ӗҫченӗ Николай Дмитриев чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларнӑ. Ҫак ӗҫ пирки Николай Васильевич акӑ мӗнле шухӑшлать: «Эпоса куҫарни мана пушкӑрт халӑхӗн чунне, философине ӑнланма, чӗлхин илемлӗхне туйса илме пулӑшрӗ. Куҫару ӗҫӗ тӑван чӗлхен пуянлӑхне уҫса пачӗ, икӗ халӑхӑн пӗр евӗрлӗхӗпе уйрӑмлӑхӗсене асӑрхама пулӑшрӗ. Эпӗ оригинала тӗпе хурса ӗҫлеме тӑрӑшрӑм, сӑвӑ виҫисене те упраса хӑвартӑм. Манӑн ӗҫӗм пушкӑртсемпе чӑвашсене тата та туслӑрах пурӑнма, ҫывӑхланма май парасса шанас килет».
Николай Дмитриев асӑннӑ хайлава чӑвашла куҫарас тӗлӗшпе пилӗк ҫул ытла ӗҫленӗ. Эпоса кун ҫути кӑтартас тени 75 ҫулти «шур сухала» ҫӗнӗ техникӑна — компьютера — хӑнӑхма хистенӗ.
«Урал батыр» халиччен виҫӗ чӗлхепе — вырӑсла, турккӑлла, акӑлчанла — тухнӑ пулнӑ. Пушкӑртсен авалхи фольклор искусствин палӑкне тата этемлӗхӗн культура еткерне чӑвашла куҫарса пичетлесе кӑларма Николай Дмитриева Ӗпхӳ хулин общество аталанӑвӗн грантне тивӗҫни пулӑшнӑ.
«Халап хапха тӑрринче...» литература ӑмӑртӑвӗн пӗрремӗш пайӗ, хайлавсем йышӑнасси, вӗҫленчӗ.
Пурӗ 70 яхӑн хайлав ҫитрӗ. Ку пӗлтӗрхинчен сахалтарах, кризис алхасни сисӗнет-ши? :). Кӑҫалхи ӑмӑртӑва пур районтан та хутшӑннӑ тесен те йӑнӑш пулмӗ пулӗ. Паллах, Пӑрачкав, Улатӑр районӗсене шута илмӗпӗр — конкурсӗ пирӗн чӑвашла. Уйрӑмах Елчӗк, Хӗрлӗ Чутай, Элӗк, Вӑрмар, Канаш районӗнчен нумай хайлав килчӗ.
Ултӑ ӗҫе йышӑнаймарӑмӑр. Пӗри пӗлтӗрхи хайлава ярса панӑ (унпа вырӑн та йышӑннӑччӗ), теприсем е топонимсене ҫеҫ ӑнлантарса панӑ (ку ӑслӑлӑх конкурсӗ мар, литература ӑмӑртӑвӗ) е ӗҫе ярса панӑ чухне йӑнӑшсем тунӑ, пире кирлӗ информацие кӑтартман. Енчен те хутшӑнакан ни хӑш ҫулхине, ни класне палӑртман пулсан — пирӗн ӑна хӑш ушкӑна кӗртмелле тет?
+2.3 °C